Wypas owiec – tradycja w służbie ochrony przyrody

Trwa realizacja Projektu LIFE12 NAT/PL/000081

Ruszył Projekt nr LIFE12 NAT/PL/000081 pn. „Ochrona zbiorowisk nieleśnych na terenie Beskidzkich Parków Krajobrazowych” w ramach komponentu I LIFE+ Przyroda i różnorodność. Beneficjentem koordynującym jest Województwo Śląskie. Realizacją Projektu zajmuje się Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego.

Głównym celem Projektu jest utrzymanie bioróżnorodności poprzez realizowanie kompleksowych zabiegów z zakresu czynnej ochrony przyrody na nieleśnych terenach Beskidu Śląskiego i Żywieckiego. Wartość Projektu wynosi ponad 8 mln złotych. Źródłem finansowania jest Komisja Europejska (50%), Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (45%) oraz wkład własny Województwa Śląskiego (5%). Projekt realizowany jest od ubiegłego roku i będzie trwał do 2017 r.

Realizacja Projektu jest odpowiedzią na problem zarastania widokowych hal i pastwisk w Beskidzie Śląskim i Żywieckim. Proces ten powoduje zmniejszenie bioróżnorodności oraz znaczne zmiany krajobrazu kulturowego kształtowanego przez tradycyjne pasterstwo od stuleci. Zmniejsza się powierzchnia pokrytych pięknymi kwiatami hal i polan, a odległe górskie panoramy zasłaniane są podrostami drzew. Planowane prace mają na celu poprawę warunków siedliskowych m.in. przez objęcie ochroną czynną ok. 442 ha powierzchni z murawami bliźniczkowymi, ochronę polan na których zlokalizowany jest dzwonek piłkowany, a także monitoring przyrodniczy oraz podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców. Ma to wszystko służyć zwiększeniu biologicznej różnorodności i podniesieniu atrakcyjności turystycznej regionu.

W bieżącym roku rozpocznie się wypas 1000 owiec na halach i polanach  Beskidu Śląskiego i Żywieckiego. W ramach Projektu powstaną także trzy kompleksy bacówek i dwie platformy widokowe. Realizatorzy liczą, że po zakończeniu Projektu, owce zostaną na beskidzkich halach. Mają również nadzieję, że Projekt doprowadzi do ponownego i trwałego wdrożenia tradycji pasterskich, a co za tym idzie aktywizacji społeczeństwa i promowania lokalnych wyrobów. W tym roku rozpoczną się także inne prace z zakresu czynnej ochrony przyrody, m.in. koszenie, usuwanie samosiewów drzew i krzewów, usuwanie szczawiu alpejskiego i dosiewanie w miejscu jego występowania rodzimych gatunków roślin.

Oprócz działań związanych ściśle z czynną ochroną przyrody, ważna jest także działalność promocyjna i edukacyjna Projektu. 27 marca br. w Jeleśni odbyła się jednodniowa konferencja otwierająca Projekt, która składała się z części stacjonarnej i terenowej. Miała ona na celu wprowadzenie w tematykę Projektu wszystkich instytucji i organizacji, które z racji pełnionych funkcji mogą wnieść swój wkład w realizację Projektu. Podczas części referatowej omówione zostały główne cele i założenia Projektu. Zostały przekazane również informacje o tym, jak ważne dla środowiska jest zachowanie mozaikowości siedlisk na terenie Beskidów oraz jak ważną rolę w tradycji i kulturze pełniła tradycyjna gospodarka pasterska. Podczas części terenowej odbyła się wycieczka do Koniakowa, gdzie zaprezentowano ogólne informacje dotyczące hodowli i wypasu owiec oraz produkcji serów. Podczas konferencji podkreślano także, jak istotna jest tradycja w kulturze beskidzkich górali.

Na chwilę obecną realizowany jest cykl spotkań z przedstawicielami samorządów, instytucji i organizacji pozarządowych oraz z mieszkańcami miejscowości objętych działaniami Projektu. Spotkania mają charakter informacyjno-konsultacyjny. Współpraca z lokalną społecznością ma również za zadanie aktywizację w zakresie dbałości o środowisko, a także uzyskanie zgód od właścicieli gruntów na realizację zadań z zakresu czynnej ochrony przyrody.

Jeszcze w tym roku ruszą warsztaty edukacyjne skierowane zarówno do dzieci i młodzieży, jak i osób dorosłych, składające się z części stacjonarnej w Ośrodku Edukacyjnym ZPKWŚ w Żywcu oraz wycieczki na tereny objęte realizacją Projektu. W ramach działalności promocyjnej odbywać się będą imprezy folklorystyczne oraz wydany zostanie podręcznik dobrych praktyk pasterskich i multimedialny album ze zdjęciami prezentującymi walory krajobrazowe beskidzkich hal i polan.

Należy podkreślić, że odpowiednio dobrze zgrane działania realizatorów Projektu Life+ Beskidy, jak i lokalnej społeczności mogą stworzyć z Beskidu Śląskiego i Żywieckiego jeden z najpiękniejszych i najbardziej atrakcyjnych górskich regionów w Europie. Górale będą mogli udowodnić, że pasterstwo nie jest zapomnianą tradycją, ale ogromną szansą na rozwój, a jednocześnie daje możliwość ochrony przyrody.