ROK PO ZAKOŃCZENIU PROJEKTU
Sytuacja ekonomiczna na terenie Beskidu Śląskiego i Żywieckiego na przełomie XX i XXI w. doprowadziła do tego, że tradycyjna gospodarka pasterska stała się mało rentowna. Wprawdzie istnieje program rolnośrodowiskowy wspierający użytkowanie terenów otwartych, jednak duża parcelacja gruntów na tych obszarach stanowi dla rolników swoistą barierę do pełnego wykorzystania pomocy finansowej, płynącej z dopłat. Fakt ten doprowadził do zaprzestania prowadzenia wypasu zwierząt na wielu halach i polanach górskich. Warto zauważyć, że na obszarach użytkowanych rolniczo poprzez prowadzenie tradycyjnego wypasu wykształciły się cenne zbiorowiska muraw i łąk górskich. Porzucenie gospodarki pasterskiej spowodowało rozwój sukcesji leśnej, która stanowi poważne zagrożenie dla wykształconych zbiorowisk nieleśnych. W celu poprawy kondycji cennych typów siedlisk, Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego przystąpił do realizacji Projektu LIFE nr LIFE12 NAT/PL/000081, który dzięki podjęciu szeregu dobrze skoordynowanych działań w dłuższej perspektywie czasowej, pozwolił na ograniczenie procesów sukcesji, a tym samym w znacznym stopniu przyczynił się do poprawy warunków siedliskowych. Dzięki Projektowi LIFE12 NAT/PL/000081 na górskich halach i polanach znów można zobaczyć wypasające się owce, które jako „naturalne kosiarki” przyczyniają się w dużym stopniu do poprawy kondycji siedlisk nieleśnych. Realizacja Projektu LIFE12 NAT/PL/000081 pn. „Ochrona zbiorowisk nieleśnych na terenie Beskidzkich Parków Krajobrazowych” przypadła na okres listopad 2013 r. – grudzień 2018 r.
Głównymi celami Projektu LIFE12 NAT/PL/000081 było:
- - Zachowanie i ochrona różnorodności biologicznej terenów Ostoi Natura 2000 Beskid Śląski (PLH 240005) oraz Beskid Żywiecki (PLH 240006) w oparciu o przywrócenie gospodarki pasterskiej, usuwanie samosiewów drzew i krzewów wraz z usunięciem biomasy, koszenie roślinności łąkowej i murawowej wraz z usunięciem biomasy;
- - Odbudowa typów siedlisk wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG: zachodniokarpackie murawy bliźniczkowe 6230-2*, górskie łąki konietlicowe i mietlicowe użytkowane ekstensywnie 6520 (Polygono- Trisetion i Arrhenatherion);
- - Objęcie czynną ochroną stanowisk roślin wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: dzwonek piłkowany 4070* (Campanula serrata subsp. serrata), tojad morawski 4109 (Aconitum firmum moravicum);
- - Zachowanie i ochrona związanych ze zbiorowiskami nieleśnymi gatunków zwierząt wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: SSAKI: wilk 1352* (Canis lupus), niedźwiedź brunatny 1354* (Ursus arctos), darniówka tatrzańska 2612 (Microtus tatricus), PTAKI: głuszec A108 (Tetrao urogallus), orlik krzykliwy (Aquila pomarina), orzeł przedni (Aquila chrysaetos), puchacz A2015 (Bubo bubo), BEZKRĘGOWCE: biegacz gruzełkowaty 4014 (Carabus variolosus);
- - Wdrożenie na obszarach NATURA 2000 programów rolno-środowiskowych wspieranych przez Unię Europejską z uwzględnieniem wymagań docelowych;
- - Podnoszenie świadomości społecznej oraz zapewnienie dobrej praktyki w zarządzaniu zasobami przyrodniczymi Natura 2000. Część edukacyjna przedsięwzięcia skierowana została do mieszkańców okolic obszarów projektu, rolników, uczniów, turystów i innych zainteresowanych;
- - Monitoring przyrodniczy zbiorowisk podlegających ochronie w ramach projektu: weryfikacja stanu zerowego oraz monitoring podczas realizacji i po zakończeniu projektu.
- W wyniku przeprowadzonych działań w ramach projektu osiągnięto następujące efekty:
- - Zachowanie stanowisk roślin wymienionych w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG: dzwonka piłkowanego 4070* (Campanula serrata subsp. serrata), tojada morawskiego 4109 (Aconitum firmum moravicum);
- - Zachowanie i odtworzenie siedlisk wymienionych w Załączniku I Dyrektywy Rady 92/43/EWG: zachodniokarpacka murawa bliźniczkowa 6230-2*, górskie łąki konietlicowe i mietlicowe użytkowane ekstensywnie 6520 (Polygono- Trisetion i Arrhenatherion);
- - Ochrona związanych ze zbiorowiskami nieleśnymi gatunków zwierząt wymienionych
w Załączniku II Dyrektywy Rady 92/43/EWG SSAKI: wilk 1352* (Canis lupus), niedźwiedź brunatny 1354* (Ursus arctos), darniówka tatrzańska 2612 (Microtus tatricus), PTAKI: głuszec A108 (Tetrao urogallus), orlik krzykliwy (Aquila pomarina), orzeł przedni (Aquila chrysaetos), puchacz A2015 (Bubo bubo), BEZKRĘGOWCE: biegacz gruzełkowaty 4014 (Carabus variolosus); - - Zapobieżenie nieukierunkowanemu ruchowi turystycznemu na terenach Żywieckiego Parku Krajobrazowego oraz Parku Krajobrazowego Beskidu Śląskiego;
- - Podniesienie świadomości społecznej oraz zapewnienie wdrażania dobrej praktyki w zarządzaniu zasobami przyrodniczymi;
- - Utrzymanie tradycyjnych form użytkowania terenu;
- - Wdrożenie na obszarach Natura 2000 programów rolno-środowiskowych wspieranych przez Unię Europejską z uwzględnieniem wymagań gatunków docelowych;
- - Zachowanie otwartego krajobrazu.
Wszystkie istotne działania w Projekcie zostały zrealizowane oraz zostały uznane przez Komisję Europejską za kwalifikowalne, a ich efekty są widoczne w terenie. Aby utrzymać ten stan w kolejnych latach po zakończeniu Projektu, konieczne jest podjęcie szeregu dobrze skoordynowanych działań, wymagających zaangażowania nie tylko pracowników realizujących Projekt, ale także lokalnych społeczności, dzięki którym tak naprawdę udało się zrealizować wszystkie działania oraz osiągnąć efekt ekologiczny.
Pierwszy rok realizacji działań zmierzających do utrzymania osiągniętych efektów minął bez przeszkód. W ramach tych działań Zespół Parków Krajobrazowych Województwa Śląskiego realizował prace z zakresu czynnej ochrony przyrody polegające na kontynuacji nadzoru nad wypasem owiec we wszystkich pięciu projektowych kompleksach wypasowych oraz przeprowadzeniu zabiegu dwukrotnego koszenia szczawiu alpejskiego na halach: Rysianka, Lipowska, Cudzichowa, Pawlusia. Dodatkowo pozyskano środki zewnętrzne na przeprowadzenie zabiegów towarzyszących wypasowi, konieczne ze względu na szczególnie niekorzystne warunki terenowe i klimatyczne dla wypasanych zwierząt. W 2020 roku hale i polany górskie Beskidu Żywieckiego i Śląskiego zostaną objęte jednokrotnym koszeniem roślinności ekspansywnej, a w miejscach szczególnie zagrożonych sukcesją wtórną również usuwaniem samosiewów drzew i krzewów.
Pracownicy ZPKWŚ dokładają wszelkich starań, aby prowadzone prace w optymalnym stopniu realizowały założone cele, m.in. poprzez prowadzenie stałego monitoringu hal i łąk, nadzoru nad inwentarzem czy promocją i popularyzacją wyników, docierając co coraz szerszego grona interesantów.