Wędrując górskim szlakiem niejednokrotnie przemierzamy ścieżki, po których chodzą nie tylko ludzie. Zwierzęta- bo o nich mowa- również korzystają z tras wytyczanych przez człowieka, dzięki czemu pozostawione przez nich ślady możemy z łatwością odczytywać. Oczywiście pod warunkiem, że wcześniej zaznajomimy się z podstawowymi informacjami na temat śladów, tropów i biologii dzikich zwierząt.

Przygodę z odczytywaniem znaków bytowania zwierząt zaczniemy od wyjaśnienia, czym właściwie jest ślad, a czym trop zwierzęcia.

Ślady zwierząt to wszystkie znaki, które zwierzęta pozostawiają w otaczającym nas terenie. Zaobserwowane ślady zwierząt mogą powiedzieć nam co nieco o ich poruszaniu się, miejscu noclegu, odżywianiu, codziennej toalecie czy wielkości terytorium. Śladami można nazwać tropy, gniazda, nory, kąpieliska, zgryzione pędy młodych drzewek, pozostawione odchody czy sierść. Zatem odpowiadając na pytanie: „ślad to trop, czy trop to ślad” można wyjaśnić, że tropy to odbicia kończyn zwierząt pozostawione w trakcie poruszania się. Tropy możemy odczytywać z różnych powierzchni: ziemi, śniegu, piasku. Zwracając uwagę na najważniejsze cechy tropu jesteśmy w stanie określić, jakie zwierzę tropy pozostawiło.

Aby prawidłowo przyporządkować znaleziony trop do danego gatunku zwierzęcia, należy na początek poznać kilka cech anatomicznych samej kończyny. W zależności od sposobu poruszania się, ssaki można podzielić na stopochodne i palcochodne. Stopochodne zwierzęta, jak sama nazwa wskazuje, kładą kończynę na całej stopie, tak jak jest to u człowieka. I tak jak ludzka naga stopa pozostawia na ziemi odcisk pięciu palców, tak u zwierząt takich jak jeż, niedźwiedź czy borsuk, trop również zawiera odcisk pięciu palców, dodatkowo odbijają się jeszcze pazury. U zwierząt palcochodnych w trakcie długotrwałej ewolucji kończyna nieco się przekształciła, powodując, że ciężar ciała zwierzęcia palcochodnego opiera się na samych członach palców, a część stopy jest w stosunku do normalnych proporcji wydłużona. To sprawia, że cały nadgarstek jest dużo wyżej niż u zwierząt stopochodnych, ponadto pierwszy palec jest zredukowany i nie odbija się podczas chodu. Cały ten proces miał na celu zwiększenie sprawności ruchowej i możliwość szybkiego i zwrotnego biegu. Do zwierząt palcochodnych można zaliczyć wszystkie psowate i kotowate, a w tym wilka, lisa czy rysia. U ssaków parzystokopytnych takich jak sarny czy jelenie w jeszcze większym stopniu objawia się ewolucyjne przystosowanie do biegu. Mimo że każdy z czterech obecnych palców posiada swój zestaw kości, ciężar ciała spoczywa na dwóch z nich zakończonych racicami. Palce skrajne znajdujące się nieco powyżej palców środkowych również zakończone są zgrubieniami w postaci raciczek odbijających się w formie dwóch punków z tyłu tropu.

Podczas poszukiwania tropów warto, obok samego kształtu tropu, zwrócić  uwagę na układ tropów. Daje nam to możliwość stwierdzenia, czy zwierzę poruszało się powoli, czy może biegło, a w niektórych przypadkach potwierdzenie, do jakiego gatunku należą pozostawione tropy (np. wilk, poruszający się w specyficzny dla tego gatunku sposób).

Podczas pogodnego, bezdeszczowego dnia, w czasie gdy od kilku dni nie padał deszcz, przechodzące zwierzęta mogą nie pozostawiać wyraźnych śladów kończyn na suchej ziemi czy trawie. Mimo tego i tak uważnie obserwując teren, będziemy w stanie odczytać inne znaki, świadczące o obecności zwierząt. Pilny obserwator podczas wędrówki przez łąkę bez problemu wypatrzy pozostawiane przez zwierzęta odchody, sierść, pióra czy zrzucone poroże.

Ślady żerowania

W zależności od rodzaju spożywanego pokarmu zwierzęta mogą pozostawić na swojej stołówce bardziej lub mniej widoczne ślady pobytu. Wędrując przez łąkę na skraju młodnika, można natknąć się na ślady żerowania saren i jeleni- ogryzione czubki młodych drzew iglastych czy zgryzioną korę. Podczas spaceru wzdłuż potoku zobaczyć możemy stołówkę bobra w postaci zgryzionych pni drzew. Drapieżniki pozostawiają ślady w postaci resztek swoich ofiar, kości, sierści czy piór.

Żerowisko bobra europejskiego Castor fiber fot. A. Smolarska

Odchody

O ile z pozostawionej sierści czy zadrapań na korze możemy niewiele wnioskować, to odchody stanowią ważne źródło informacji.  Wygląd, wielkość, miejsce pozostawienia czy zapach mogą wskazywać konkretny gatunek zwierzęcia. Dodatkowo specjaliści przeprowadzający analizę składu odchodów, mogą wnioskować o jakości spożywanego pokarmu, szczególnie jeśli chodzi o drapieżniki (np. jakie zwierzęta są zjadane najczęściej).

Wypluwki

Odchody ptaków stanowią rzadką masę przetrawionego pokarmu wraz z białawym moczem, w związku  z czym odróżnianie gatunków na ich podstawie możliwe jest tylko w niektórych przypadkach. Niestrawione resztki pokarmu ptaków drapieżnych, takie jak pazury, sierść, kości ofiar zostają zwrócone przez otwór gębowy w postaci wypluwek. Na podstawie kształtu, wielkości i zawartości wypluwki bardzo często możemy wnioskować o konkretnym gatunku.